Sở hữu trí tuệ (SHTT) và công nghệ xanh hiện nay không chỉ là xu hướng, mà còn là cơ hội để doanh nghiệp thúc đẩy sự phát triển bền vững và góp phần bảo vệ môi trường.
Nghiên cứu được công bố trên tạp chí Scientific Reports năm 2024 [1] đã chỉ ra rằng, chính sách trình diễn sở hữu trí tuệ (IPDP) có tác động tích cực đến hiệu quả phát thải carbon, đặc biệt thông qua việc thúc đẩy đổi mới công nghệ xanh và chuyển đổi cơ cấu công nghiệp. Mặc dù nghiên cứu tập trung vào Trung Quốc, những phát hiện này có thể mang đến những gợi ý quan trọng về vai trò của sở hữu trí tuệ trong việc bảo vệ môi trường và phát triển bền vững cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) tại Việt Nam.
Sở hữu trí tuệ và bảo vệ môi trường
Bảo vệ môi trường
Ngày nay, bảo vệ môi trường không chỉ là việc giữ gìn tài nguyên thiên nhiên, mà còn liên quan đến việc xây dựng một tương lai bền vững cho thế hệ sau. Doanh nghiệp vừa và nhỏ có thể đóng góp tích cực vào việc bảo vệ môi trường bằng cách áp dụng các chiến lược phát triển bền vững, từ việc sử dụng nguồn tài nguyên hiệu quả đến việc thúc đẩy sản phẩm và dịch vụ thân thiện với môi trường.
Sở hữu trí tuệ
Sở hữu trí tuệ, bao gồm bằng sáng chế, nhãn hiệu, bản quyền và bí mật kinh doanh, đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy đổi mới công nghệ xanh. Các doanh nghiệp có thể sử dụng hệ thống SHTT để bảo vệ những phát minh, sáng chế của mình, từ đó khuyến khích đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D) các công nghệ mới thân thiện với môi trường.
Luật SHTT sửa đổi bổ sung năm 2022 trở thành công cụ đắc lực hơn nữa giúp các doanh nghiệp có thể được hưởng lợi từ việc bảo hộ SHTT đối với các công nghệ xanh của mình. Điều này bao gồm quyền ngăn chặn người khác sử dụng, sản xuất hoặc kinh doanh các sản phẩm hoặc quy trình được bảo hộ mà không được phép. Quyền độc quyền này có thể tạo động lực mạnh mẽ để các doanh nghiệp đầu tư vào R&D công nghệ xanh, do họ có thể thu hồi vốn đầu tư và tạo ra lợi nhuận từ việc bán hoặc cấp phép các công nghệ này.
Bên cạnh đó, việc bảo hộ quyền SHTT còn có thể giúp các doanh nghiệp thu hút đầu tư và hợp tác từ các đối tác trong và ngoài nước. Các nhà đầu tư thường quan tâm đến các doanh nghiệp có tiềm năng tăng trưởng và lợi nhuận cao, và việc sở hữu các công nghệ xanh được bảo hộ bằng sáng chế có thể là một yếu tố quan trọng để chứng minh tiềm năng này.
Các chiến lược phát triển bền vững cho doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Việt Nam
Xây dựng và bảo vệ danh mục SHTT
Doanh nghiệp vừa và nhỏ cần xác định những công nghệ, sản phẩm, quy trình xanh của mình có thể được bảo hộ bằng SHTT. Sau khi xác định, doanh nghiệp cần tiến hành đăng ký bảo hộ các đối tượng SHTT này tại Cục Sở hữu trí tuệ Việt Nam. Việc đăng ký bảo hộ sẽ giúp doanh nghiệp có được quyền độc quyền đối với các đối tượng SHTT của mình, từ đó ngăn chặn các hành vi xâm phạm và tạo ra lợi thế cạnh tranh trên thị trường.
Tăng cường hoạt động R&D công nghệ xanh
Doanh nghiệp nên chủ động nghiên cứu và phát triển các giải pháp công nghệ mới giúp giảm lượng khí thải carbon trong quá trình sản xuất và kinh doanh. Các giải pháp này có thể bao gồm việc sử dụng năng lượng tái tạo, cải tiến quy trình sản xuất để giảm thiểu chất thải và ô nhiễm, hoặc phát triển các sản phẩm mới có tính thân thiện với môi trường hơn.
Tích hợp yếu tố môi trường vào chiến lược kinh doanh
Doanh nghiệp cần xem xét các yếu tố môi trường như một phần không thể thiếu trong chiến lược kinh doanh của mình. Điều này có thể bao gồm việc xây dựng các mục tiêu cụ thể về giảm phát thải carbon, sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo, và áp dụng các tiêu chuẩn quản lý môi trường quốc tế.
Tận dụng các chính sách hỗ trợ của nhà nước
Chính phủ Việt Nam đã và đang có nhiều chính sách hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ trong việc phát triển bền vững, đặc biệt là các chính sách về tài chính, thuế và tín dụng cho các dự án công nghệ xanh. Doanh nghiệp nên chủ động tìm hiểu và tận dụng các chính sách này để có thêm nguồn lực tài chính và kỹ thuật cho các hoạt động R&D và đổi mới công nghệ xanh của mình.
Hợp tác với các đối tác
Việc hợp tác với các đối tác trong nước và quốc tế có thể giúp doanh nghiệp vừa và nhỏ tiếp cận được những công nghệ mới, kiến thức chuyên môn và nguồn lực tài chính cần thiết để phát triển bền vững. Doanh nghiệp có thể hợp tác với các viện nghiên cứu, trường đại học, các tổ chức phi chính phủ hoặc các doanh nghiệp khác để cùng nghiên cứu, phát triển và triển khai các giải pháp công nghệ xanh.
Chiến lược cụ thể cho doanh nghiệp vừa và nhỏ với ngân sách eo hẹp
Đối với doanh nghiệp sản xuất
Bảo hộ giải pháp hữu ích
Nếu doanh nghiệp không đủ điều kiện đăng ký bảo hộ sáng chế do sáng chế của doanh nghiệp chưa đạt đến bước tiến sáng tạo so với trình độ kỹ thuật hiện có, doanh nghiệp có thể lựa chọn đăng ký bảo hộ giải pháp hữu ích. Chi phí đăng ký và duy trì bảo hộ giải pháp hữu ích thấp hơn so với sáng chế, phù hợp với khả năng tài chính của doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Tái sử dụng, tái chế và giảm thiểu chất thải
Doanh nghiệp sản xuất có thể áp dụng các biện pháp nhằm giảm thiểu chất thải và ô nhiễm trong quá trình sản xuất, đồng thời tận dụng các vật liệu tái chế để giảm chi phí sản xuất và giảm thiểu tác động đến môi trường.
Sử dụng năng lượng tái tạo và tiết kiệm năng lượng
Doanh nghiệp có thể xem xét việc đầu tư vào các hệ thống năng lượng tái tạo như năng lượng mặt trời hoặc năng lượng gió để giảm chi phí năng lượng và giảm lượng khí thải carbon. Bên cạnh đó, doanh nghiệp cũng nên áp dụng các biện pháp tiết kiệm năng lượng như sử dụng thiết bị tiết kiệm điện, tối ưu hóa quy trình sản xuất để giảm tiêu thụ năng lượng.
Đối với doanh nghiệp dịch vụ
Bảo hộ nhãn hiệu
Nhãn hiệu là tài sản vô hình quan trọng của doanh nghiệp dịch vụ, đặc biệt là doanh nghiệp dịch vụ thương mại. Việc bảo hộ nhãn hiệu giúp doanh nghiệp tạo dựng uy tín, thương hiệu và ngăn chặn các hành vi cạnh tranh không lành mạnh. Doanh nghiệp vừa và nhỏ có thể tập trung vào việc xây dựng và bảo hộ nhãn hiệu xanh, nhãn hiệu liên quan đến các sản phẩm, dịch vụ thân thiện với môi trường để thu hút khách hàng và đối tác.
Bảo hộ bí mật kinh doanh
Đối với các doanh nghiệp dịch vụ thương mại, bí mật kinh doanh có thể là thông tin về khách hàng, nhà cung cấp, chiến lược kinh doanh, phương pháp tiếp thị, hoặc các quy trình nghiệp vụ độc đáo. Việc bảo hộ bí mật kinh doanh giúp doanh nghiệp duy trì lợi thế cạnh tranh và ngăn chặn việc đối thủ cạnh tranh đánh cắp thông tin.
Doanh nghiệp vừa và nhỏ có thể áp dụng các biện pháp bảo mật như ký kết hợp đồng bảo mật thông tin với nhân viên, đối tác, sử dụng phần mềm bảo mật, hoặc áp dụng các biện pháp kỹ thuật để bảo vệ thông tin nhạy cảm.
Sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông
Doanh nghiệp dịch vụ có thể tận dụng các công cụ công nghệ thông tin và truyền thông để giảm thiểu việc sử dụng giấy tờ, tiết kiệm năng lượng và giảm lượng khí thải carbon. Ví dụ, doanh nghiệp có thể sử dụng các phần mềm quản lý khách hàng, hóa đơn điện tử, hoặc các nền tảng trực tuyến để giao tiếp và hợp tác với khách hàng và đối tác.
Đăng ký chỉ dẫn địa lý
Nếu doanh nghiệp cung cấp các sản phẩm, dịch vụ đặc trưng của một địa phương, việc đăng ký bảo hộ chỉ dẫn địa lý có thể giúp doanh nghiệp tạo ra sự khác biệt và nâng cao giá trị sản phẩm, dịch vụ của mình. Chỉ dẫn địa lý không chỉ là một công cụ bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ mà còn là một công cụ tiếp thị hiệu quả, giúp doanh nghiệp quảng bá sản phẩm, dịch vụ của mình trên thị trường trong nước và quốc tế.
Một số chiến lược cụ thể khác
Ngoài ra, doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng có thể tận dụng các chương trình hỗ trợ của Nhà nước về thông tin, tư vấn, đào tạo và tài chính để nâng cao năng lực quản lý và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ của mình. Bên cạnh đó, do nguồn lực tương đối eo hẹp, các doanh nghiệp phải có kế hoạch phân bổ nguồn lực hợp lý để đảm bảo cân bằng giữa việc duy trì hoạt động kinh doanh, đảm bảo lợi nhuận và đầu tư vào phát triển bền vững dựa trên SHTT. Doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) có thể áp dụng một số chiến lược sau:
Xác định các dự án SHTT tiềm năng
Doanh nghiệp cần đánh giá các dự án SHTT dựa trên tiềm năng sinh lời, khả năng ứng dụng thực tế và mức độ phù hợp với chiến lược phát triển bền vững của doanh nghiệp. Ưu tiên các dự án có khả năng tạo ra giá trị gia tăng cao, tiết kiệm chi phí và giảm thiểu tác động đến môi trường.
Lập kế hoạch tài chính chi tiết
Doanh nghiệp cần lập kế hoạch tài chính chi tiết cho từng dự án SHTT, bao gồm chi phí đăng ký, bảo hộ, duy trì, khai thác và chi phí liên quan đến phát triển bền vững. Điều này giúp doanh nghiệp có cái nhìn tổng quan về nguồn lực tài chính cần thiết và có thể huy động từ các nguồn khác nhau như vốn tự có, vay ngân hàng, hoặc các chương trình hỗ trợ của chính phủ.
Tối ưu hóa chi phí
Doanh nghiệp cần tìm cách tối ưu hóa chi phí cho các hoạt động SHTT. Ví dụ, doanh nghiệp có thể lựa chọn các hình thức bảo hộ SHTT phù hợp với khả năng tài chính của mình, như đăng ký giải pháp hữu ích thay vì sáng chế, hoặc bảo hộ bí mật kinh doanh thay vì bằng sáng chế.
Tìm kiếm nguồn tài trợ
Doanh nghiệp có thể tìm kiếm các nguồn tài trợ từ các tổ chức quốc tế, các quỹ đầu tư, hoặc các chương trình hỗ trợ của chính phủ để hỗ trợ cho các dự án SHTT liên quan đến phát triển bền vững.
Phân bổ nguồn lực hợp lý
Doanh nghiệp cần phân bổ nguồn lực một cách hợp lý giữa các hoạt động kinh doanh hiện tại và các dự án SHTT mới. Đảm bảo rằng việc đầu tư vào SHTT không ảnh hưởng đến khả năng duy trì hoạt động và tạo ra lợi nhuận của doanh nghiệp.
Theo dõi và đánh giá hiệu quả
Doanh nghiệp cần thường xuyên theo dõi và đánh giá hiệu quả của các dự án SHTT để có thể điều chỉnh kịp thời và đảm bảo rằng các dự án này mang lại lợi ích tối đa cho doanh nghiệp.
Ngoài ra, doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng có thể áp dụng các giải pháp sau:
- Tái sử dụng, tái chế và giảm thiểu chất thải trong quá trình sản xuất.
- Sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo như năng lượng mặt trời, năng lượng gió.
- Đầu tư vào các công nghệ tiết kiệm năng lượng.
- Xây dựng văn hóa doanh nghiệp xanh, khuyến khích nhân viên tham gia vào các hoạt động bảo vệ môi trường.
Bằng cách kết hợp các giải pháp trên, doanh nghiệp vừa và nhỏ có thể cân bằng giữa mục tiêu kinh doanh và phát triển bền vững, đồng thời đóng góp tích cực vào việc bảo vệ môi trường và giảm lượng khí thải carbon.
Kết luận
Sở hữu trí tuệ không chỉ là công cụ để bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp, mà còn là động lực quan trọng để thúc đẩy đổi mới công nghệ xanh và phát triển bền vững. Bằng cách hiểu rõ về vai trò của SHTT, xây dựng chiến lược phù hợp và tận dụng các cơ chế hỗ trợ, doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Việt Nam có thể vượt qua những khó khăn về tài chính và nguồn lực để đóng góp vào mục tiêu chung của quốc gia về giảm lượng khí thải carbon và bảo vệ môi trường.
[1] Nguồn: https://www.nature.com/articles/s41598-024-66372-8\
>>> Tư vấn xử lý và đăng ký “Nhãn hiệu khó” tại Monday VietNam
ĐỊA CHỈ VĂN PHÒNG
