Trong hoạt động kinh doanh, việc lựa chọn mô hình phù hợp không chỉ giúp cá nhân, hộ gia đình dễ dàng vận hành mà còn đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật. Đối với nhiều người, thành lập hộ kinh doanh là lthủ tục gọn nhẹ, chi phí thấp. Tuy nhiên, không phải ai cũng nắm rõ khi nào bắt buộc phải đăng ký hộ kinh doanh và hệ quả pháp lý nếu không thực hiện. Bài viết này sẽ làm rõ quy định pháp luật hiện hành, các trường hợp ngoại lệ và rủi ro khi hoạt động kinh doanh mà không đăng ký.
Hộ kinh doanh là gì?
Theo khoản 2 Điều 3 Nghị quyết 198/2025/QH15, hộ kinh doanh là loại hình kinh doanh do một cá nhân hoặc các thành viên hộ gia đình đăng ký thành lập theo quy định của pháp luật và chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình đối với hoạt động kinh doanh của hộ kinh doanh.
>>>> Xem thêm bài viết: Hộ Kinh Doanh Lên Đời Doanh Nghiệp: Cơ Hội Hay Gánh Nặng?
Khi nào cá nhân kinh doanh phải đăng ký thành lập hộ kinh doanh?
Nhiều cá nhân, hộ gia đình vẫn nghĩ rằng kinh doanh nhỏ lẻ thì không cần đăng ký thành lập hộ kinh doanh. Tuy nhiên trên thực tế, cá nhân, hộ gia đình khi kinh doanh phải đăng ký hộ kinh doanh theo quy định của pháp luật. Theo khoản 2 Điều 83 Nghị định 168/2025/NĐ-CP: “Người thành lập hộ kinh doanh, hộ kinh doanh có nghĩa vụ đăng ký hộ kinh doanh, báo cáo và các nghĩa vụ khác theo quy định tại Nghị định này, không được hoạt động dưới danh nghĩa hộ kinh doanh mà không đăng ký.”
Tuy nhiên, theo khoản 3 Điều 82 Nghị định 168/2025/NĐ-CP, một số đối tượng không bắt buộc phải đăng ký thành lập hộ kinh doanh. Mặc dù không bắt buộc, nhưng để phát triển bền vững, mở rộng quy mô và tăng cơ hội hợp tác, việc chủ động đăng ký hộ kinh doanh là bước đi an toàn và cần thiết.
- Hộ gia đình sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp, làm muối.
- Người bán hàng rong, quà vặt, buôn chuyến, kinh doanh lưu động, kinh doanh thời vụ.
- Người làm dịch vụ có thu nhập thấp (mức thu nhập này do UBND tỉnh/thành phố trực thuộc trung ương quy định cho từng địa phương).
Lưu ý: Nếu các trường hợp trên kinh doanh ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện (ví dụ: thực phẩm, dịch vụ ăn uống, ngành nghề cần chứng chỉ…) thì vẫn phải đăng ký hộ kinh doanh.
Rủi ro khi hoạt động kinh doanh mà không đăng ký thành lập hộ kinh doanh
Hoạt động kinh doanh không đăng ký hộ kinh doanh có thể khiến bạn đối mặt với nhiều rủi ro pháp lý, tài chính và uy tín mà ít người lường trước được:
Bị xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực kế hoạch và đầu tư
Căn Nghị định 122/2021/NĐ-CP, cá nhân không đăng ký thành lập hộ kinh doanh trong những trường hợp phải đăng ký theo quy định có thể bị xử phạt từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng. Ngoài ra, trường hợp có vi phạm pháp luật về thuế thì xử lý theo quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thuế, tùy thuộc vào mức độ vi phạm.
Bị xử phạt vi phạm hành chính về thuế, hóa đơn
The pháp luật về thuế, hộ kinh doanh được xác định thực hiện nghĩa vụ thuế dựa theo doanh thu. Việc không đăng ký hộ kinh doanh sẽ khiến cá nhân không được cấp mã số thuế, không thể kê khai thuế đúng hạn và có thể bị xử phạt hành chính theo Nghị định 125/2020/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính về thuế, hóa đơn tùy theo mức độ vi phạm.
Không có hóa đơn đầu ra hợp lệ
Căn cứ Điều 4 Nghị định 123/2020/NĐ-CP quy định về hóa đơn, chứng từ được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 70/2025/NĐ-CP, khi bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ, người bán phải lập hóa đơn để giao cho người mua. Khi không đăng ký hộ kinh doanh, cá nhân, hộ gia đình kinh doanh sẽ không được cấp hóa đơn theo quy định, khiến hàng hóa, dịch vụ không có chứng từ hợp pháp, gây khó khăn trong mua bán và quản lý tài chính.
Gây gián đoạn hoạt động
Việc không đăng ký hộ kinh doanh sẽ khiến cá nhân không thể ký hợp đồng với đối tác, vay vốn ngân hàng hoặc tham gia các chương trình hỗ trợ của nhà nước. Điều này có thể ảnh hưởng đến khả năng phát triển và mở rộng kinh doanh.
Kết luận:
Đăng ký hộ kinh doanh không chỉ đơn giản là nghĩa vụ pháp lý mà còn là nền tảng để hoạt động kinh doanh diễn ra minh bạch, ổn định và được pháp luật bảo vệ. Bỏ qua bước đăng ký có thể dẫn tới nhiều rủi ro, từ xử phạt vi phạm hành chính, khó khăn trong giao dịch đến việc mất cơ hội tiếp cận các chính sách hỗ trợ. Do đó, cá nhân và hộ gia đình nên chủ động tìm hiểu quy định, xác định đúng trường hợp áp dụng và hoàn tất thủ tục đăng ký để bảo đảm quyền lợi và phát triển bền vững.
Vậy khi thành lập hộ kinh doanh bạn sẽ nhận được những ưu đãi gì từ nhà nước, xem ngay bài viết tiếp theo của Monday VietNam để nắm rõ thông tin nhé. f
