Trong thời đại thông tin dễ dàng lan truyền và khó kiểm soát, việc ý tưởng bị đánh cắp không còn xa lạ. Nhiều người, đặc biệt trong lĩnh vực sáng tạo, luôn trăn trở: “Làm sao bảo vệ ý tưởng?” hay “Nếu người khác dùng ý tưởng giống mình, có xử lý được không?”. Ý tưởng là khởi nguồn cho những sản phẩm độc đáo, mang lại lợi thế cạnh tranh. Vậy, có thể đăng ký bản quyền ý tưởng không? Làm sao bảo vệ ý tưởng theo cơ chế quyền tác giả? Cùng Monday Vietnam tìm hiểu trong bài viết này.
Đăng ký bản quyền ý tưởng là gì?
Để hiểu đăng ký bản quyền ý tưởng là gì, trước hết, bạn cần rõ hơn về “Đăng ký bản quyền” và “Ý tưởng”.
- Đăng ký bản quyền là việc tác giả (người trực tiếp sáng tạo ra tác phẩm) hoặc tổ chức, cá nhân là người có quyền sở hữu với một tác phẩm tiến hành các thủ tục tại Cơ quan nhà nước có thẩm quyền để yêu cầu Cơ quan này cấp giấy chứng nhận quyền tác giả ghi nhận quyền tác giả của mình đối với tác phẩm.
Các tác phẩm đó có thể là: Bài hát, bài nhạc, tranh vẽ, hình chụp, phần mềm máy tính, logo, biểu tượng hoặc bất kỳ cái gì do bạn sáng tạo ra và định hình nó dưới dạng vật chất nhất định.
>>>>>>>> Xem thêm bài viết Có bắt buộc đăng ký bản quyền hay không?
- Ý tưởng, theo cách tiếp cận của người viết, đây là một quan điểm, một ý định bộc phát trong suy nghĩ của một người trước khi người đó bắt đầu một hành động và tạo ra một thành quả nào đó từ ý tưởng này.
Thường thì ý tưởng của một người sẽ ảnh hưởng nhiều từ chủ quan của người đó, dựa trên trình độ hiểu biết, tính cách, môi trường, bối cảnh và nhiều yếu tố khác tác động đến nghĩ suy và trí óc sáng tạo của người này.
Nói cách khác, ý tưởng là “ý định” nằm trong “tưởng tượng” của một ai đó. Vậy nên, bản thân nó không tồn tại như một vật chất có thể nhìn thấy, cầm nắm hay hiện hữu rõ ràng.
Ở góc độ của quyền tác giả (bản quyền), ý tưởng chính là những nghĩ suy/thông tin/ mong muốn đầu tiên khiến cho tác giả có động lực và phương hướng để tạo ra một tác phẩm nào đó.
Ví dụ: Họa sĩ Fujimoto Hiroshi nổi tiếng Nhật Bản, trong một lần tìm kiếm ý tưởng sáng tác nhân vật, ông vô tình bắt gặp con lật đật của con gái và nảy ra ý tưởng tạo ra nhân vật mèo máy Doraemon từ sự kết hợp của con mèo và con lật đật. Hình tượng nhân vật mèo máy Doraemon chính là một tác phẩm (được định hình dưới dạng vật chất nhất định, nhìn thấy được) xuất phát từ ý tưởng của tác giả Fujimoto Hiroshi.
Kết hợp 2 ý trên, nói một cách dễ hiểu thì đăng ký bản quyền ý tưởng là tiến hành thủ tục đăng ký với Cơ quan nhà nước để yêu cầu Cơ quan này ghi nhận mình là tác giả/ chủ sở hữu của một ý tưởng nào đó. Và để có thể đăng ký được bản quyền ý tưởng, người có ý tưởng phải phát triển hoặc thể hiện nó thành một trong những dạng tác phẩm cụ thể.
Vì sao nên đăng ý bản quyền ý tưởng?
Mặc dù qua phân tích ở trên, ta có thể thấy bản thân ý tưởng không phải là một đối tượng được đủ điều kiện bảo hộ quyền tác giả. Tuy nhiên, nếu chúng ta phát triển ý tưởng thành một trong những tác phẩm thuộc các loại tác phẩm bảo hộ quyền tác giả thì ta vẫn có thể bảo vệ ý tưởng của mình.
Hơn nữa, như bạn thấy một tác phẩm muốn được hoàn thiện thì đều phải xuất phát từ những ý tưởng của tác giả. Nhưng nếu tác giả chỉ để “tác phẩm” của mình dừng lại ở giai đoạn ý tưởng thì sẽ không đủ cơ sở giúp cơ quan nhà nước xác định được mình có sở hữu “tác phẩm” đó hay không. Bởi lẽ, ý tưởng có thể tương tự nhau nhưng nếu chúng được sáng tạo theo các cách thức khác nhau thì mỗi tác phẩm đều mang dấu ấn riêng biệt.
Chẳng hạn như:
- Nếu bạn trình bày ý tưởng dưới dạng một bài viết thì có thể đăng ký bản quyền bài viết
- Nếu bạn có ý tưởng tạo ra một logo thì hãy phát triển nó thành một mẫu thiết kế logo hoàn chỉnh đó và đăng ký bản quyền logo
- Tương tự, bạn muốn ý tưởng của mình để tạo ra cái gì thì phát triển nó thành tác phẩm đó như vậy, bạn có thể bảo vệ cả ý tưởng và thành quả sáng tạo của bạn từ ý tưởng ban đầu.
Hồ sơ đăng ký bản quyền ý tưởng gồm những gì?
Hiện tại để đăng ký bản quyền ý tưởng bạn cần chuẩn bị những loại giấy tờ như sau:
- Giấy uỷ quyền (nếu có).
- Tờ khai đăng ký bản quyền ý tưởng theo quy định pháp luật.
- 02 bản in ý tưởng trên giấy A4.
- Giấy cam đoan của tác giả về ý tưởng kinh doanh.
- Tuyên bố tác giả về chủ sở hữu ý tưởng kinh doanh.
- Quyết định giao việc cho người viết ý tưởng hoặc hợp đồng thuê viết ý tưởng kinh doanh (nếu có).
- Bản sao CMND/ CCCD/Hộ chiếu của (các) tác giả (tức là tất cả những người có đóng góp tạo ra tác phẩm, gọi là Đồng tác giả)
- Giấy chứng nhận Đăng ký kinh doanh/ Quyết định thành lập/CMND/CCCD/Hộ chiếu của (các) chủ sở hữu tác phẩm (Đồng chủ sở hữu).
Thủ tục đăng ký bản quyền ý tưởng?
Thủ tục đăng ký bản quyền ý tưởng sẽ bao gồm 4 bước sau đây:
Bước 1: Biến ý tưởng thành hiện thực: Bạn cần thể hiện ý tưởng của mình bằng một hình thức cụ thể như vẽ, viết, tạo mô hình… để có thể đăng ký bảo hộ.
Bước 2: Xác định loại hình tác phẩm muốn phát triển từ ý tưởng và tạo ra tác phẩm đó: Mỗi ý tưởng sẽ có thể được sáng tạo và tạo thành một hoặc nhiều loại hình tác phẩm khác nhau như văn học, âm nhạc, mỹ thuật, hình ảnh, phần mềm,…..Bạn thấy ý tưởng của mình phù hợp cho loại tác phẩm nào thì tạo ra loại hình tác phẩm đó. Tác phẩm lúc này là hiện thực của ý tưởng, và nó đủ điều kiện để bạn có thể đăng ký bản quyền và bảo vệ được ý tưởng ban đầu của mình.
Bước 3: Soạn và Hoàn thiện hồ sơ đăng ký bản quyền: Sau khi hoàn thành xong tác phẩm, bạn chuẩn bị hồ sơ đăng ký quyền tác giả theo loại hình tác phẩm đó.
Ví dụ: Ý tưởng của bạn được phát triển thành tác phẩm âm nhạc (bài hát). Bạn chọn mẫu hồ sơ dành cho đăng ký quyền tác giả tác phẩm âm nhạc, tiến hành soạn, hoàn thiện, ký hồ sơ và nộp cho Cục bản quyền tác giả Việt Nam.
Bước 4: Theo dõi và nhận kết quả: Sau khi nộp hồ sơ, Cục Bản quyền tác giả sẽ thẩm định hồ sơ trong 60 – 90 ngày làm việc. Sau cùng, nếu hồ sơ của bạn đáp ứng các điều kiện theo quy định thì bạn được cấp giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả.
>>>>>>>> Xem thêm bài viết: Thủ tục đăng ký bản quyền tác giả
Như vậy, ý tưởng không được bảo hộ trực tiếp bởi quyền tác giả, nhưng các tác phẩm cụ thể hóa từ ý tưởng thì hoàn toàn có thể đăng ký bản quyền. Để bảo vệ ý tưởng một cách hiệu quả, bạn có thể ghi chép chúng thành các bài viết hoặc tài liệu và đăng ký quyền tác giả dưới dạng “tác phẩm viết”. Đây là cách đơn giản và hiệu quả nhất để đảm bảo quyền lợi của bạn. Nếu bạn cần hỗ trợ trong việc đăng ký bản quyền tác phẩm hoặc muốn tìm hiểu thêm về cách bảo vệ ý tưởng sáng tạo, hãy liên hệ ngay với Monday Vietnam. Chúng tôi cung cấp dịch vụ tư vấn chuyên sâu và hỗ trợ toàn diện, giúp bạn bảo vệ tài sản trí tuệ của mình một cách tối ưu và nhanh chóng.
